Da política do común

Non é cuestión infrecuente, para o viaxeiro da senda espiritual, a que confronta este camiño coa actividade política e social. Ao longo dos anos cheguei a ver que aquilo que eu percibía inicialmente como dous reinos distintos —o deste mundo, e o do outro— non existía, polo menos en certo nivel, pois os dous son ámbitos dunha mesma realidade que se integra en diferentes graos dentro de cada un de nós.

No tempo que vivimos, a esgazadura social é equivalente á esgazadura espiritual. A vida —aquilo que latexa no fondo de cada ser, sexa quen sexa, estea onde estea—, non fai diferenzas. Só a mente dual, envolta de seu nun proceso de perpetuación de patróns condutuais automáticos, adictivos e alleantes, pode manter tal separación. Aí aniña a esgazadura, potenciada por modos de vida que nos separan da nosa natureza esencial de innúmeras maneiras: a través da exteriorización do consumismo, a entrega a un mundo onde todo é superficie, forma, aparencia; estigmas dunha civilización, a occidental, que, aínda non sendo a única, abranxe todo espazo posíbel a través dos seus múltiples mecanismos de absorción e fagocitación. O capitalismo, a día de hoxe, (a)tínxeo todo, mesmo as conciencias, e isto supón sempre un alleamento do Ser, que se ve asoballado, cuberto por unha membrana que obxectualiza absolutamente todo o noso contorno, incluídos nós, o resto dos seres humanos, os animais, os vexetais e os minerais.

Esta cousificación que estrutura a realidade en fragmentos separados que nada teñen en común, senón o seren entidades dependentes do capital, propicia a desligación, a desunión, o movemento entrópico: ese impulso contrario ao que toda relixión pretendeu no seu principio fundador (re-ligare), e tamén contrapartida dese outro impulso —cohesivo— ao que chamamos Amor.

Agora ben, neste contexto, un pregúntase o modo de integrar eses ámbitos —o espiritual, o político, o social—, pois a senda do Espírito leva a un abandono de todo materialismo (“a César o que é do César; a Deus o que é de Deus”), mais non no sentido de eludir as responsabilidades para cos semellantes, do mesmo xeito que non eludimos as funcións vitais básicas —alimentarnos, respirar...—, pois habitamos, queiramos ou non, este mundo. E o certo é que a día de hoxe, a coexistencia comunitaria, feito tan complicado como necesario, perfílase como vía inevitábel para reverter o devandito proceso de alleamento. É complicado, porque semella pouco factíbel a vida en comunidade dentro dun sistema non só alleo a ela, senón desestruturador de calquera intento de levala adiante (a menos que esta funcione como un elemento mercantilizábel, cousa que delataría a súa falsidade, posto que a vida comunitaria se basea no intercambio e no aproveitamento común dos recursos, mentres que a do mercado, na compra-venda e na lei de oferta e demanda, convertendo a colectividade en “masa”). Do mesmo xeito, tamén é necesario, porque é o único modo de recuperar un vínculo que propicie as condicións favorábeis para un desenvolvemento íntegro das persoas: o que se estabelece responsábel e horizontalmente, e non xerárquica e verticalmente.

Esta vía implica necesariamente un atendemento ao feito político, entendido este como marco de relacións entre os membros da comunidade; o cal non significa necesariamente implicarse no ámbito dos partidos políticos nin do sistema imperante, senón mais ben tomar unha determinación sobre a responsabilidade propia na conformación da comunidade, como coido que en parte sucedeu coas persoas que se mobilizaron en torno ao 15-M, e como tamén penso que souberon ver sempre os teólogos da liberación, por poñer dous exemplos dispares. Nas praxes desenvolvidas por ambos grupos, atinxentes a ámbitos ben diferentes, emerxen procesos —políticos— nos que se fragua o espírito do común, da comunidade, e xa que logo, unha nova forma de espiritualidade baseada nun paradigma diferente no que o humano se entende a si mesmo parte-en-igualdade-con-outras-partes de Deus, do Espírito, da Razón Orixinaria, da Fonte Común... E non por riba ou por baixo, senón “en”.

Neste punto é onde un se recoñece parte estruturante dun mundo que precisa inexorabelmente un cambio, posto que estamos no bordo da destrución: do planeta, da nosa especie, ou de ambos os dous. A cada un de nós cómpre asumir ou non esa responsabilidade.

Abdulah Xaneiro para CdG